Sự kiện Bắc Kinh hạ đặt trái phép giàn khoan Hải
Dương-981 trong vùng biển đặc quyền kinh tế của Việt Nam, nhiều khả năng
sẽ khiến Australia quyết định không thể đứng ngoài cuộc để chứng kiến
Trung Quốc bành trướng.
Hiện nay, 2/3 hàng hóa xuất khẩu và 1/2
hàng nhập khẩu của Australia được vận chuyển qua tuyến đường biển trên
Biển Đông. Do đó, nếu Trung Quốc tiếp tục hành xử theo lối hung hăng,
tình hình căng thẳng tại vùng biển này sẽ tiếp tục leo thang và dần vượt
ngoài tầm kiểm soát.
Tờ Business Spectator đã cho đăng tải
bài phân tích của Tiến sĩ John Lee công tác tại Đại học Sydney. Ông Lee
cho rằng Australia sẽ không thể mãi đứng ngoài cuộc mà ít nhất là tham
gia mặt trận ngoại giao, để giải quyết các cuộc tranh chấp hiện nay.
 |
| Trung Quốc ngang nhiên đưa tàu thuyền tới bảo vệ hoạt động trái phép của giàn khoan Hải Dương-981 trong vùng biển thuộc chủ quyền Việt Nam |
Tiền lệ chưa từng có
Các cuộc tranh chấp chủ quyền và quyền
kiểm soát nhiều khu vực trên Biển Đông đã diễn ra trong suốt hàng thập
niên qua. Song hành động Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương-981 vào
vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam được xem là sự việc nghiêm trọng
nhất trong chuỗi tranh chấp trên Biển Đông.
Thứ nhất, mức độ nghiêm trọng được thể
hiện qua việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương-981 trong Vùng đặc
quyền kinh tế của Việt Nam đúng thời điểm mối quan hệ song phương giữa
hai nước đang trong giai đoạn ổn định, chứ không giống như mối quan hệ
sóng gió giữa Bắc Kinh với Philippines và Nhật Bản. Ngoài ra, hành động
Trung Quốc hạ đặt giàn khoan dầu vào Vùng đặc quyền kinh tế của một quốc
gia có tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông là một tiền lệ chưa từng có.
Song Trung Quốc đã chọn Việt Nam để thực hiện kế hoạch này.
 |
| Tàu Trung Quốc hung hăng dùng vòi rồng tấn công tàu bảo vệ chủ quyền của Việt Nam |
Thứ hai, việc Trung Quốc huy động một
lực lượng lớn tàu thuyền tới Vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam cho
thấy Bắc Kinh đã chuẩn bị sẵn kế hoạch phối hợp hành động giữa chính
quyền trung ương và các ban ngành địa phương. Ngoài ra, sự xuất hiện của
các tàu quân sự của Hải quân Trung Quốc chứ không chỉ là tàu bảo vệ bờ
biển và các tổ chức bán quân sự, đã thể hiện mức độ quân sự hóa leo
thang trong những tranh chấp hàng hải mà Trung Quốc tiến hành.
Thứ ba, giàn khoan dầu nước sâu Hải
Dương-981 thuộc về CNOOC – một công ty nhà nước của Trung Quốc. Điều này
cho thấy CNOOC đã nhận được sự ưu ái lớn từ phía chính phủ Trung Quốc
trên lĩnh vực ngoại giao, tài chính, luật pháp và nhiều nguồn hỗ trợ
khác. Thậm chí, mối quan hệ giữa các cơ quan và cá nhân trong CNOOC và
Đảng Cộng sản Trung Quốc cũng ngày một trở nên sâu sắc hơn. Do đó, không
có gì để ngụy biện cho việc giàn khoan Hải Dương-981 được lai dắt và hạ
đặt trong Vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam một cách ngẫu nhiên mà
không thông qua ý kiến của giới chức trong các cơ quan chính phủ cấp cao
nhất.
Cả 3 yếu tố trên cộng lại cho thấy Trung
Quốc sẽ sử dụng giàn khoan Hải Dương-981 như một công cụ đắc lực phục
vụ các cuộc tranh chấp chủ quyền và lãnh hải giữa Trung Quốc với nhiều
quốc gia tại khu vực Đông Á bao gồm Nhật Bản, Việt Nam, Philippines,
Malaysia, Brunei và Indonesia. Ngay cả khi không rõ liệu Bắc Kinh có ra
lệnh cho CNOOC hạ đặt giàn khoan dầu vào Vùng đặc quyền kinh tế của Việt
Nam, vẫn có bằng chứng đầy đủ cho thấy ít nhất hành động này nhận được
sự ủng hộ từ các cấp cao nhất trong chính quyền Trung Quốc.
Kể từ năm 2010, Trung Quốc đã liên tiếp
triển khai những hành động nhằm mở rộng phạm vi chủ quyền và lãnh hải tự
xưng trên hai vùng biển là Hoa Đông và Biển Đông. Tạm thời bỏ qua những
vấn đề trên bán đảo Triều Tiên, lối cư xử và chính sách hàng hải hung
hăng của Trung Quốc đang trở thành mối lo lớn của Mỹ tại khu vực châu Á.
Bởi Washington đã ký kết các hiệp ước hợp tác an ninh quốc phòng hỗ trợ
cho Nhật Bản, Philippines cũng như những quốc gia hàng hải nhỏ bé khác
như Singapore.
Không dám phản đối vì sợ bị liên lụy
Quay trở lại với những mối lo và lợi ích
của Australia. Tầm quan trọng của sự ổn định, tự do và mở rộng tiếp cận
với mạng lưới thông tin đường biển nối khu vực phía bắc Australia được
công nhận là một trong những mục tiêu chiến lược quốc gia chủ chốt trong
Sách Trắng quốc phòng năm 2000.
Điều này đã được nhắc lại trong Sách
Trắng năm 2009 và 2013. Mục tiêu chiến lược của Australia cũng là điều
được các quốc gia có chủ quyền trên Biển Đông và Hoa Đông đưa ra bàn
thảo. Trong đó, các nước chú trọng tới việc không dùng vũ lực hay các
hình thức ép buộc để khẳng định chủ quyền trên hai vùng biển này. Ngoài
ra, các quốc gia cũng sẽ không có những hành động làm thay đổi hiện
trạng vành đai hàng hải chung cũng như đảm bảo việc tiếp cận tự do và mở
rộng với những quy định đã đạt được từ sau Thế chiến thứ Hai.
 |
| Australia từng lên tiếng phản đối Trung Quốc đơn phương thiết lập "Vùng phòng không" trên biển Hoa Đông |
Tuy nhiên, chính phủ Australia lại đang
tỏ ra bị động và phản ứng khiêm tốn trước các vụ việc tranh chấp chủ
quyền trên Biển Đông hiện nay. Australia từng ghi nhận một ngoại lệ duy
nhất là khi Bộ trưởng Ngoại giao Julie Bishop quyết định triệu hồi đại
sứ Trung Quốc tới để phản đối hành động Bắc Kinh đơn phương tuyên bố
thiết lập "Vùng nhận diện phòng không" trên biển Hoa Đông bao gồm không
phận quần đảo tranh chấp với Nhật Bản – Senkaku/Điếu Ngư hồi tháng
11/2013. Australia khẳng định quốc gia này "phản đối mọi hành động đơn
phương và ép buộc nhằm thay đổi hiện trạng trong vùng biển Hoa Đông".
Việc Australia ra mặt chỉ trích chỉ được
xem là điều ngoại lệ. Đối với Trung Quốc, Australia lo ngại hành động
phản đối sẽ ảnh hưởng tới mối quan hệ đối tác thương mại giữa quốc gia
này với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Ngoài ra, theo Tiến sĩ Lee,
cách tiếp cận khiêm tốn trước các cuộc tranh chấp chủ quyền cũng là điều
dễ hiểu bởi Australia "không làm được gì" để giải quyết khủng hoảng và
cũng không thể thay đổi cán cân quân sự tại khu vực Đông Á.
Trong khi đó, trọng tâm trong chiến lược
ngoại giao của Trung Quốc là nhằm chỉ cho các nước chứ không chỉ duy
nhất quốc gia mà Bắc Kinh đang có tranh chấp chủ quyền rằng, họ chỉ nên
quan tâm tới lợi ích của mình chứ không nên đưa ra bất cứ lời bình luận
nào về "tranh chấp song phương" của Trung Quốc ngay cả khi lợi ích của
các quốc gia liên quan bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Nếu các "bên thứ ba"
can thiệp vào chuyện của Trung Quốc, họ chắc chắn sẽ đối mặt với những
phản ứng gay gắt và liều lĩnh hơn từ phía Bắc Kinh.
Theo Tiến sĩ Lee, ngay cả thiết lập mối
quan hệ ngoại giao tốt đẹp với Trung Quốc, việc Bắc Kinh thi hành lối
hành xử ngày một hung hăng và liên tiếp tranh chấp chủ quyền trong khu
vực Đông Á, sẽ vẫn gây bất lợi cho những lợi ích của Australia. Do đó,
một khi Trung Quốc có những hành động khiến cuộc khủng hoảng tại Đông Á
ngày một leo thang, không có gì đảm bảo tình hình sẽ được cải thiện ngay
cả khi các nước tránh được một cuộc xung đột giao tranh.
Chuyên gia Lee cho rằng đây là thời
điểm để tổ chức các cuộc đối thoại với Trung Quốc. Song nếu chỉ một mình
Australia, kế hoạch này sẽ không thể trở thành hiện thực. Do đó,
Australia kêu gọi các nước trong khu vực châu Á cần đẩy mạnh trao đổi
ngoại giao để giải quyết các tranh chấp chủ quyền.
Đăng nhận xét